Anadolu'ya Türklerin giriş kapısı olarak bilinen şehir, halk arasında çeşitli define söylentilerinin de odağıdır.
Antik Çağ: Samsun'un tarihi, MÖ 6. yüzyılda kurulan Amisos kentine dayanır. Antik çağda önemli bir liman şehriydi.
Roma ve Bizans: Roma döneminde Amisos büyük bir ticaret merkezi hâline gelmiş, Bizans döneminde de önemini korumuştur.
Selçuklu ve Osmanlı: 11. yüzyıldan itibaren Türklerin eline geçen şehir, Osmanlı döneminde Karadeniz'in en önemli limanlarından biri olmuştur.
Cumhuriyet Dönemi: 19 Mayıs 1919'da Mustafa Kemal Atatürk'ün Samsun'a çıkışıyla şehir, Kurtuluş Savaşı'nın simgesi olmuştur.
Amisos Tepesi (Baruthane Tümülüsleri): Antik Amisos kentinin bulunduğu tepe, define söylentilerinin en çok anlatıldığı yerdir. Rivayetlere göre kralların hazineleri burada gömülüdür.
Kaleler ve Yeraltı Yapıları: Samsun çevresindeki kaleler ve yer altı geçitleri de define söylencelerinin merkezindedir.
Kilise ve Manastır Kalıntıları: Halk arasında bu yapılarda gömüler yapıldığına inanılır.
Eski Hanlar ve Çarşılar: Osmanlı döneminden kalan han ve bedestenler de define söylentileriyle ilişkilendirilir.
Samsun, Amisos'tan Osmanlı'ya, Cumhuriyet'in kuruluşuna kadar uzanan tarihiyle Karadeniz'in en önemli şehirlerinden biridir. Define söylentileri halk arasında yaygın olsa da, şehrin gerçek hazinesi onun tarihî yapıları, limanı ve milli mücadeledeki rolüdür.